بزرگا جانشین ریشتر
کمیاب آنلاین: چند سال است در خبرهای زلزله کلمه ریشتر را نمی شنویم. اما ریشتر که معیاری برای سنجش امواج درونی زمین است آنقدر با اخبار زلزله تکرار شده بود که عموم غیرمتخصص، هنوز هم بعد از شنیدن خبر چنین واقعه ای می پرسند زلزله چند ریشتر بود؟ هم اکنون زلزله در دنیا با ˮبزرگاˮ (Mw) سنجیده می شود.
به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، برای اندازه گیری بزرگی زلزله فرمول های مختلف وجود دارد، مشهورترین آن که سال ها به گوش مردم می رسید، مقیاس "ریشتر" است که کلمه "بزرگا" با علامت اختصاری Mw جایگزین آن شد. این جایگزینی به خاطر دقت بیشتر "بزرگا" برای بیان اندازه زلزله بود. چون ریشتر تنها بزرگی زلزله و کانون زلزله را نشان می داد.
کمیت انرژی آزاد شده هنگام وقوع زمین لرزه را می توان برمبنای اطلاعات لرزه نگاشت ها اندازه گیری نمود. بمنظور اندازه گیری کمیت انرژی رها شده و قدرت زمین لرزه و به دست آوردن معیاری برای مقایسه و سنجش زمین لرزه ها، از مقیاس "بزرگا" و "شدت" استفاده می شود. بر خلاف "شدت"، بزرگی زلزله به فاصله ایستگاه لرزه نگار، تعداد جمعیت و نوع ساختمان بستگی ندارد.
مقیاس آشنا اما کنار گذاشته شده ریشتر (Richter) در سال ۱۹۳۵ بصورت یک معادله توسط چارلز فرانسیس ریشتر و بنوگوتنبرگ تعیین شد و به افتخار یکی از این دو به نام ریشتر نامگذاری شد.
در شرح ساده علت این تغییر معیار و نیز معنای "بزرگا" می توان اظهار داشت که بزرگا دقت بیشتری دارد و این که ریشتر برای متخصصان زلزله شناس حذف نشده است بلکه تنها یک معیار از معیارهای سنجش زلزله است که بزرگی محلی زلزله را بصورت لگاریتم بیشترین دامنه ثبت شده روی زلزله نگار برحسب میکرون نسبت به دامنه استاندارد و برای فاصله ۱۰۰ کیلومتری از سرچشمه زلزله تعریف می کند.
محاسبه ریشتر برای زلزله های کم عمق و با فاصله بین ۱۰ تا ۶۰۰ کیلومتری همچنان کاربرد دارد
مقیاس ریشتر، لگاریتمی است؛ به این معنا که افزایش یک واحد در مقیاس ریشـتر نشان دهنده افزایش ۱۰ واحدی در دامنه موج است. به عبارت دیگر دامنه موج در زمین لرزه ۶ ریشـتری ۱۰ برابر دامنه مـوج زمـین لرزه پنج ریشتری است.
معیار "بزرگا" خود شامل چند دسته می شود؛ بطورمثال بزرگای محلی یا (ML) بزرگای امواج درونی (Mb) بزرگای امواج سطحی (Ms) و بزرگای گشتاوری (Mw) است.
بزرگای محلی ریشتر، بزرگای موج سطحی و بزرگای موج حجمی، مقیاس های تجربی بر پایه اندازه گیری های ارتعاشات مختلف حرکات زمین توسط دستگاه هستند.
بزرگای محلی دقت بالایی ندارد به این دلیلهای که به طور معمول دستگاه لرزه نگاری که دقیقاً در فاصله ۱۰۰ کیلومتری باشد، وجود ندارد و باید از چند لرزه نگار مختلف استفاده و نتیجه حاصل را تصحیح کرد. بزرگای زمین لرزهایی که به وسیله ایستگاه های مختلف گزارش می شود، به طور معمول تا ۰/۵ درجه یا بیشتر اختلاف دارند.
به طور ساده می توان گفت بزرگای محلی (ML) درباره آثار زمین لرزه بر جوامع بشری مانند تخریب ساختمان ها اطلاعات نمی دهد. از آنجائیکه در زمین لرزه های بزرگ، بیشتر انرژی توسط امواج فرکانس پایین آزاد می شود، بزرگای محلی گرفتار اشکال خواهد شد.
برای زمین لرزه های قوی، خصوصیات اندازه گیری شده لرزش زمین از حساسیت کمتری نسبت به زمین لرزه های کوچک برخوردارست در این حالت وقتی فرکانس های زمین لرزه بالاتر از حدی باشد که دیگر نمی توان آنها را با مقیاس بزرگای محلی، بزرگی امواج درونی و بزرگی امواج سطحی اندازه گیری نمود، این پدیده "اشباع شدن" نامیده می شود.
بزرگی گشتاوری (Mw) moment magnitude scale
اگر چه مقیاس های قبلی، انرژی آزاد شده زمین لرزه و قدرت آنرا نشان می دهند، ولی قادر به توصیف وسعت و گستردگی زمین لرزه نیستند و برای زمین لرزه های بزرگ اشباع می شوند. در این میان بهترین مقیاس آنست که سطح شکست و میزان لغزش گسل را نشان بدهد و وابسته به دامنه موج خاصی نباشد و هیچ گاه اشباع هم نشود.
بزرگی گشتاوری (Mw) تنها مقیاس از گروه "بزرگا" است که اشباع شدن ندارد و در اندازه گیری زمین لرزه های بـزرگ در آن پدیده اشباع به وجود نمی آید. علـت آنست که این مقیاس برمبنای نیروهایی که به دامنه امواج بستگی ندارد و در محل گسیختگی گسل موجب زمین لرزه می شوند، طراحی شده است. بزرگی گشتاوری، نمایش اندازه کل یک زمین لرزه است کـه بطور مستقیم با انرژی آزاد شده در هنگام وقوع زمین لرزه مرتبط می باشد.
بزرگای "مدت" هم یک مقیاس برای اندازه گیری سریع زمین لرزه های کوچک است که اندازه آنها کمتر از ۳ بزرگا باشد و برمبنای مدت کل زمین لرزه بر حسب ثانیه، یک بزرگی به آن منسوب می شود. این مقیاس بیشتر برای زلزله شناسـان اهمیت دارد ولی برای مهندسان کاربردی ندارد. برای اینکه لرزه های کمتر از سه بزرگا توسط انسان احساس نمی گردد و طبعا به ساختار زندگی بشر مثل ساختمان ها صدمه ای نمی رساند.
هر قدر زمین لرزه سطحی تر باشد، شدت آن هم زیادتر است. در دو زلزله برابر، آنکه در عمق پنج کیلومتری زمین رخ داده، شدیدتر از آنست که در عمق ۱۰ کیلومتری رخ داده است و نیز شدیدتر احساس می شود. همین طور در سطح زمین برخی از سنگ ها، مانند رسوبات درشتدانه، نقش هدایت امواج را دارند یا موجب تشدید زمین لرزه می شوند. در صورتیکه رسوبات نرم و ریزدانه جاذب انرژی زمین لرزه بوده و موجب کم شدن انرژی و بالطبع میزان خرابی ها خواهند بود.
بنابراین وقتی در اخبار می شنوید زمین لرزه ای به بزرگای چهار، منطقه ای را لرزاند به کلمه ریشتر فکر نکنید زمین لرزه ها چند سالی است که ریشتر را ترک کرده و با بزرگا می آیند.
منبع: kamyabonline.com
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب